Αν έπρεπε να βρεις το πιο μεγάλο "μουσείο" του κόσμου, την πιο μακριά οροσειρά και κάτι γήινο που να φαίνεται και από το φεγγάρι, από πού θα ξεκινούσες την αναζήτηση;
Θα σκεφτόσουν άραγε να ψάξεις στους ωκεανούς που αγκαλιάζουν τη Γη μας σε ποσοστό 70%;
Για να καταλάβεις πόσο είναι αυτό, αν όλη η επιφάνεια της Γης ήταν τα 10 δάχτυλά σου τότε τα 7 από αυτά θα αντιπροσώπευαν το νερό και τα υπόλοιπα 3 μόνο θα αντιστοιχούσαν στη στεριά!
Οι ωκεανοί του πλανήτη κρύβουν πολλά μυστικά κι οι επιστήμονες έχουν καταφέρει να ερευνήσουν μόνο το 5% από αυτά! Έτσι, ξέρουμε για παράδειγμα ότι οι ωκεάνιες "οροσειρές" (ή υφαλορράχες όπως είναι ο επιστημονικός όρος) ενώνονται μεταξύ τους και συνολικά αποτελούν τη μακρύτερη οροσειρά της Γης με μήκος 65.000 χλμ. περίπου, ενώ το βαθύτερο σημείο των ωκεανών, η τάφρος των Μαριάνων έχει βάθος περίπου 11.000 μ., που σημαίνει ότι αν βρισκόταν αντεστραμμένη ως βουνό στην επιφάνεια της Γης, θα ξεπερνούσε το πανύψηλο Έβερεστ που έχει ύψος περίπου 8.848 μ. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο όμως είναι ότι οι ωκεανοί φιλοξενούν και την μεγαλύτερη ζωντανή δομή του κόσμου: τον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο στις ακτές της Αυστραλίας με μήκος 2.500 χλμ. περίπου, ο οποίος φαίνεται κι από το φεγγάρι! Τέλος, αν το σκεφτείς καλά, τα ιστορικά ναυάγια πλοίων που φιλοξενούν οι βυθοί τούς κάνουν το πιο μεγάλο "μουσείο" του κόσμου με ταυτόχρονα ευρήματα από διάφορες εποχές και πολιτισμούς!
Θέλεις να δεις μερικά ακόμη ενδιαφέροντα πράγματα για τους ωκεανούς;
Τι λες για μια ...βουτιά σε έναν "ωκεανό" γνώσης και παρατήρησης;
Βουτιά 1η: Ντετέκτιβ κοχυλιών
Τι θα χρειαστείς:
μεγεθυντικό φακό
ένα παλιό κουτί παπουτσιών, παλιό βάζο μαρμελάδας ή ό,τι άλλο δοχείο θελήσεις για να φυλάξεις τα κοχύλια σου
μολύβι και χαρτί
το δελτίο ταξινόμησης κοχυλιού που μπορείς να βρεις εδώ.
Πώς προχωράς:
Τώρα που μπαίνει σιγά σιγά το καλοκαίρι, σίγουρα θα επισκεφθείς κι εσύ μια παραλία για να κολυμπήσεις - τηρώντας φυσικά τα μέτρα ασφαλείας. Ευκαιρία να γίνεις ένας ή μια φοβερή ντετέκτιβ κοχυλιών, αναζητώντας εδώ κι εκεί, ανάμεσα στα βότσαλα της παραλίας ή στην ακροθαλασσιά διαφορετικά άδεια κοχύλια και όστρακα ή ακόμη και χρωματιστά κελύφη αχινών (από αυτούς που τους έχουν πια πέσει τα αγκάθια τους)!
Χρησιμοποιώντας τον μεγεθυντικό φακό, ανακάλυψε τις ιδιαιτερότητες που έχουν στην επιφάνειά τους: είναι λεία ή ραβδωτή; Πόσα χρώματα μπορείς να μετρήσεις; Τι σχήμα έχουν; Υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ τους;
Ως πραγματικός/ή ντετέκτιβ κοχυλιών, θα πρέπει φυσικά και να τα ταξινομήσεις, με τη βοήθεια των αισθήσεών σου.
Η όραση θα σε βοηθήσει να ανακαλύψεις τα διαφορετικά μεγέθη, σχήματα και χρώματα και η αφή θα σου δείξει αν η επιφάνειά είναι λεία ή τραχιά, μαλακή ή σκληρή. Όμως η ακοή σου είναι αυτή που θα σου αποκαλύψει τα καλύτερα μυστικά των κοχυλιών. Βάλε τα λοιπόν κοντά στο αυτί σου και άκου όλα τα μυστικά των ωκεανών!
Βουτιά 2η: Σε βαθιά νερά!
Τι θα χρειαστείς:
5 διάφανα βάζα με καπάκι, ιδανικά τετράγωνα ή ορθογώνια
200 ml νερό ανά βαζάκι
μπλε, κόκκινη και πράσινη τέμπερα ή χρώμα ζαχαροπλαστικής ή νερομπογιά ή νερόχρωμα
πλαστικά θαλασσινά ζώα ή αυτοκόλλητα ή ζωγραφιές με θαλασσινά ζώα που θα φτιάξεις
μαρκαδόρο και χαρτόνι για να φτιάξεις ταμπελίτσες με το όνομα της αντίστοιχης ζώνης
Επιπελαγική ζώνη: ελάχιστο μπλε χρώμα (με την άκρη μιας οδοντογλυφίδας). Αντιστοιχεί σε βάθη έως 200 μ. και φιλοξενεί τα περισσότερα γνωστά σε εμάς θαλάσσια όντα που χρειάζονται και ήλιο για να ζήσουν: πλαγκτόν, φύκια και κοράλια, στρείδια, θαλάσσιες χελώνες, φώκιες, χταπόδια, διάφορα μικρά ψάρια, μέδουσες, δελφίνια, μπλε καρχαρίες, μπλε φάλαινες και όρκες.
Μεσοπελαγική ζώνη: 1 σταγόνα μπλε χρώμα. Βρίσκεται στα 200-1000 μ. κι εκεί θα βρεις όντα που αντέχουν σε χαμηλές θερμοκρασίες και ελάχιστο έως καθόλου φως όπως καβούρια, αστακοί, καλαμάρια, σουπιές, ξιφίες και ορισμένα είδη καρχαρία (σκυλόψαρο κεντράλ) αλλά και φάλαινες φυσητήρες.
Βαθυπελαγική ζώνη: 3 σταγόνες μπλε χρώμα. Είναι στα 1000-4000 μ. και είναι πολύ σκοτεινή! Το μόνο φως εκεί παράγεται από κάποια είδη χελιών χάρη σε ένα φαινόμενο που λέγεται βιοφωταύγεια. Εκεί ζουν κάποια είδη καλαμαριού, αστερίες, ορισμένα μεγαλύτερα χταπόδια και ερπετοκαρχαρίες.
Αβυσοπελαγική ζώνη: 4 σταγόνες μπλε χρώμα. Αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος των ωκεανών, αντιστοιχεί σε βάθη 4000-6000 μ. και το νερό εκεί είναι σε θερμοκρασία 2-3οC. Δεν υπάρχει εναλλαγή μέρας και νύχτας ούτε και εποχών. Η τροφή είναι ελάχιστη και τα πλάσματα που ζουν εκεί είναι μοναδικά! Τα περισσότερα έχουν μεγάλα σαγόνια ή στόμα σαν βεντούζα για να σαρώνουν οτιδήποτε μπορεί να αποτελέσει τροφή μέσα στην άμμο. Αυτή η ζώνη φιλοξενεί δρακόψαρα και λοφιόμορφα, τη μεγάλη κόκκινη μέδουσα και το χταπόδι ντάμπο. Μπορείς εδώ να δεις μερικά από αυτά τα πλάσματα!
Πλουτώνια ζώνη (τάφρος των Μαριάνων): 5 σταγόνες μπλε χρώμα, 2 σταγόνες πράσινο και 1 σταγόνα κόκκινο. Είναι το πιο βαθύ σημείο των ωκεανών και το νερό είναι ακόμη πιο κρύο, ενώ ούτε εκεί φτάνει καθόλου φως. Ελάχιστα πλάσματα ζουν εκεί: πωγωνοφόρα που μοιάζουν με μεγάλα σκουλήκια, ολοθούριες ("θαλάσσια αγγούρια") και αστερίες με πολύ λεπτά και μαλακά "πόδια".
Τώρα που ετοίμασες όλες σου τις ωκεάνιες ζώνες, θέλεις να μάθεις κάτι ακόμη;
Αν κατάφερες να βρεις 5 βαζάκια που να είναι κάπως πιο τετραγωνισμένα, τότε στοίβαξέ τα το ένα πάνω στο άλλο ξεκινώντας από τη ζώνη των τάφρων κάτω-κάτω και φτάνοντας ως την επιπελαγική ζώνη που θα μπει τελευταία, στην κορυφή.
Τι άραγε συμβαίνει στην πραγματικότητα των ωκεανών και βλέπουμε το χρώμα τους ως μπλε και μάλιστα σε διαφορετικές αποχρώσεις;
Η απάντηση βρίσκεται στο φως από τις ακτίνες του Ηλίου το οποίο μπαίνοντας στο νερό διαθλάται και απορροφάται από τα στερεά σώματα που υπάρχουν εκεί. Έτσι, στα πιο βαθιά στρώματα όπου δεν φτάνει αρκετό φως, το "χρώμα" του νερού φαίνεται πιο σκούρο!
Βουτιά 3η: Ωκεάνιοι τροχονόμοι
Τι θα χρειαστείς:
1 μεγάλο διάφανο πυρέξ
νερό σε θερμοκρασία δωματίου
4 κούπες βρασμένο νερό
μπλε και κόκκινο χρώμα ζαχαροπλαστικής
1-2 κούπες παγάκια
Πώς προχωράς:
Γεμίζεις περίπου το 1/3 του πυρέξ με κρύο νερό και προσθέτεις λίγες μόνο σταγόνες μπλε χρώμα ζαχαροπλαστικής, ίσα ίσα να πάρει χρώμα, ώστε να μπορείς να δεις και τα ρεύματα που θα σχηματιστούν.
Ρίξε τα παγάκια στο κρύο νερό και άφησέ τα να λιώσουν, ώστε να κατέβει όσο γίνεται η θερμοκρασία του νερού.
Όσο τα παγάκια λιώνουν, με τη βοήθεια ενός ενήλικα, βράσε νερό. Στο βρασμένο νερό πρόσθεσε αρκετές σταγόνες κόκκινο χρώμα ζαχαροπλαστικής.
Όταν τα περισσότερα παγάκια λιώσουν, ξεκίνα να ρίχνεις αργά και προσεκτικά το κόκκινο, βρασμένο νερό σε μία από τις γωνίες του πυρέξ.
Παρατηρείς τί συμβαίνει;
Το ζεστό νερό θα περάσει μέσα από το κρύο δημιουργώντας ρεύματα νερού που κινούνται σχηματίζοντας "διαδρόμους" μέσα στο κρύο νερό.
Το ίδιο συμβαίνει και στους ωκεανούς!
Θαλάσσια ρεύματα όπως το ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού ή το Ανατολικό Αυστραλιανό ρεύμα, δημιουργούν διαδρόμους ζεστού νερού που κινούνται σε κυκλική πορεία. Με τον τρόπο αυτό επηρεάζουν το κλίμα ώστε οι θερμοκρασίες να παραμένουν σε ευνοϊκά επίπεδα στις περιοχές από τις οποίες περνούν ενώ παράλληλα τα ρεύματα αυτά μεταφέρουν πλούσια θρεπτικά συστατικά.
Τί θα γίνει όμως αν προσθέσεις πολλά πολλά ακόμη παγάκια;
Θα παρατηρήσεις ίσως ότι η ταχύτητα κίνησης του ζεστού νερού (κόκκινο χρώμα) θα μειωθεί.
Το ίδιο συμβαίνει στην εποχή μας καθώς λιώνουν οι πάγοι που βρίσκονται στους πόλους, χαμηλώνοντας αισθητά τη θερμοκρασία των νερών των ωκεανών και επιβραδύνοντας την κίνηση των θερμών ωκεάνιων ρευμάτων με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και το κλίμα και οι ζωντανοί οργανισμοί.
Εσύ μπορείς άραγε να κάνεις κάτι που θα μπορούσε να εμποδίσει το λιώσιμο των πάγων;
Μα φυσικά! Τα πιο απλά πράγματα!
Την επόμενη φορά που θα πας στην παραλία χρησιμοποίησε πλαστικά πολλαπλών χρήσεων αντί για μιας χρήσης ή καθόλου πλαστικά και θυμήσου να μαζέψεις τα σκουπίδια φεύγοντας. Θυμήσου να βοηθάς στην ανακύκλωση του σπιτιού, να χρησιμοποιείς περισσότερο το ποδήλατό σου ή τα πόδια σου για να μετακινηθείς, να κρατάς το ψυγείο ή το φως του δωματίου σου ανοιχτά μόνο όσο πρέπει και όχι άσκοπα. Μικρά και εύκολα πράγματα, σωστά;
Κι αν έστω και για μια στιγμή πιστέψεις ότι η δική σου προσπάθεια δεν αρκεί, ότι είναι απλώς μια "σταγόνα στον ωκεανό", τότε θυμήσου ότι ένας ωκεανός, ακόμη κι ο τεράστιος Ειρηνικός, δεν είναι παρά ένα σύνολο από επιμέρους σταγόνες!
Τι πετυχαίνω με αυτή τη δραστηριότητα:
Αίσθημα συλλογικότητας, ανάληψη ευθύνης, ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης, παρατηρητικότητα, επαφή με τη φύση, δεξιότητα ταξινόμησης και κατηγοριοποίησης, δεξιότητα καταγραφής και έρευνας